معروف بن خربوذ
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی |
| لقب | قرشی |
| ولادت | اواخر قرن اول قمری مکه |
| وفات | بین سال‌های ۱۴۱ - ۱۶۰ قمری |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام باقر(ع)، امام صادق(ع) |
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ از یاران امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، از اصحاب اجماع و از اولین فقهای شیعه بود. او چون در مکّه ولادت یافت، به مکّی اشتهار دارد. وی از راویانی است که هم نزد شیعه و هم اهل سنت توثیق شده است.
نسب
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی از موالی آل عثمان بن عفان بود که از همین روی او را قرشی نیز خوانده‌اند. سفیان بن عیینه نام پدر وی را مُسکان ذکر کرده؛ ولی مِزّی این نظر را درست نمی‌داند.
معروف در نیمه دوم سده اوّل هجری در شهر مکه متولد و دوران نوجوانی و جوانی را در همان شهر گذراند.
شیخ طوسی در کتاب رجالش یک‌بار او را از اصحاب امام سجاد(ع) و گاهی امام باقر (ع) و امام صادق(ع) دانسته است و بنابر تحقیق سید ابوالقاسم خویی چنین چیزی بعید نیست و سخن شیخ دقیق‌تر از دیگران است؛ به این معنا که معروف بن خربوذ زمان امام سجاد(ع) را درک کرده است؛ ولی در آن زمان جایگاه علمی‌اش در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را نداشته است.
جایگاه رجالی
معروف بن خربوذ از اصحاب اجماع و از آن دست راویانی است که بین شیعه و اهل سنت بر وثاقت او اتفاق است. رجال‌شناسان شیعه نظیر برقی، کشی، شیخ طوسی، مامقانی، و خویی و بسیاری از دیگر علما در کتاب‌های خود بر ثقه بودن وی تاکید کرده‌اند؛ به همین ترتیب نیز عالمان رجال اهل سنت مانند ابن حجر، ابن حبان و ذهبی نیز او را توثیق کرده‌اند.
کشی در کتاب رجالی اختیار معرفه الرجال، معروف بن خربوذ را در شمار گروهی از یاران امام باقر (ع) و حضرت صادق (ع) می‌داند که همه فقیهان و عالمان شیعی، بر بزرگی و فقاهت آنان اجماع و اتفاق دارند و همه به والایی و منزلت آنان احترام میگذارند؛در عین حال کشی در مذمت وی روایتی نقل کرده است که البته بسیاری از علما مانند احمد بن موسی آل طاووس، مامقانی و ابوالقاسم خویی، یا از لحاظ سندی به آن اشکال کرده و یا آن را از نظر دلالت بر تضعیف معروف بن خربوذ ناکارآمد می‌دانند. فضل بن شاذان نیشابوری به نقل از جمیل بن دراج سجده های طولانی، معروف بن خربوذ را ستوده است.
مشایخ و راویان
نام معروف بن خربوذ در سند بیش از ۱۱ روایت آمده است، وی به‌طور مستقیم از امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق (ع) و علاوه بر این از ابوالطفیل عامر بن واثله، حکم بن مستورد و نیز بشیر بن تیم و محمد بن عمرو بن عتبه، روایت نقل کرده است. افراد بسیاری نیز از وی روایت نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از:
درگذشت
درباره تاریخ، مکان و نحوه وفات معروف بن خربوذ اطلاعاتی در منابع تاریخی و رجالی وجود ندارد و نویسندگان به آن نپرداخته‌اند؛ تنها ذهبی در کتاب (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام)، تاریخ وفات وی را بین سال‌های ۱۴۱-۱۶۰ قمری ذکر می‌کند؛ از گزارش‌های کشی درباره معروف نیز استنباط می‌شود که وی تا سال‌های پس از دستگیری عبدالله محض در سال ۱۴۴ ق، زنده بوده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۱۱.
- ↑ عزیزی و دیگران، راویان مشترک، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۸۷۱.
- ↑ غضنفری، علوم حدیث، ۱۳۹۶ش، ص۲۰۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۷.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دارالزهرا، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، دار المعرفة، ج۴، ص۱۴۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، ص۵۶۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۸؛ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۱۰۱۶، نشر آیین دانش، ۱۳۹۰ش
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۳۱-۲۳۰.
- ↑ سبحانی، موسوعه الطبقات الفقها، ج۱، ص۵۳۱
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹ (حوادث وفیات ۱۴۱-۱۶۰ق)، ص۶۲۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۲.
منابع
- ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- ابومنصور، حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، مکتبه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۴۱۱ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دار الزهرا، بی‌تا.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۱ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الرجال، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، بی‌تا.
- طوسی، ابی جعفر، رجال الطوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- عزیزی، حسین و پرویز رستگار و یوسف بیات، راویان مشترک، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش.
- غضنفری، علی، علوم حدیث، تهران، نشر لاهیجی، ۱۳۹۶ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعة المرتضویة، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.